ไม่ไผ่....ม้งเรานำไปทำอะไรบ้าง

ไม้ไผ่นั้นถือว่าเป็นไม้ที่ชนเผ่าม้งนั้นนิยมนำมาใช้ประโยชน์กันมากในเรื่อง ของการสร้างบ้านสร้างอุปกรณ์ของใช้เครื่องตนตรีและอื่นๆอีกมากมาย ดังนั้น จึงแสดงให้เห็นว่าหน้าที่ของไม้ไผ่แต่ละชนิดจะมีการใช้ต่างกันไปตามสภาพของ งานนั้นๆไผ่บางอย่างก็สามารถนำมาใช้แทนกันได้แต่ไผ่บางอย่างก็ไม่สามารถนำมา ใช้แทนกันได้เพราะคุณสมบัติแต่ละอย่างของไผ่ไม่เหมือนกัน เช่นความเหนียว ความหนา บาง ความทน ความสูง ขนาดใหญ่ เล็ก และลักษณะของลำไผ่ ไผ่ แต่ละชนิดจะมีชื่อเรียกต่างกันไปตามการใช้ประโยชน์ ชื่อของไผ่หรืออุปกรณ์เครื่องมือเครื่องใช้ของม้งนั้นถึงแม้จะเป็นม้งขาว เหมือนกันแต่อาศัยอยู่ต่างสถานที่อาจมีการใช้คำหรือศัพท์ที่ต่างกันไปบ้าง โดยไม่สามารถระบุว่าของใครถูกหรือผิด ศัพท์ที่เอามาใช้ในเรื่องนี้เป็นศัพท์ที่ใช้กันในเขตของหมู่บ้านโป่งนก อาจจะมีศัพท์ที่ใช้เพี้ยนไปจากบ้านอื่นไปบางคำ ก็ขอทำความเข้าใจให้ตรงกัน ณ ที่นี้ด้วย และคิดว่าการช็ประโยชนืส่วนใหญ่นั้นคงเหมือนๆกัน ดังต่อไปนี้


1. ไผ่ไร้ (ซ้ง กอ เจี๋ย) เป็น ไผ่ที่ขึ้นตามพื้นที่ทั่วๆไปที่ระดับความสูงไม่มากนักส่วนใหญ่จะพบในพื้นที่ ราบททั่วไป ชนเผ่าม้งนั้นมักจะนำมาทำเป็นด้ามมีด ด้ามจอบ ด้ามเสียม และตอกไว้สำหรับมัดสิ่งของต่าง
ลักษณะ ของต้นที่จะนำมาใช้ในแต่ละอย่างดังนี้ ลำต้นที่แก่ตรงและหนานั้นจะนำมาทำด้ามมีดจอบและเสียมเพราะหาง่าย ขั้นตอนการทำไม่ยาก มีความทน และเบาเมือเทียบกับไม่ชนิดอื่น
ลักษณะของต้นอ่อนมักจะนำมาทำตอกไว้สำหรับมัดสานกักดัก ดักนก ตอกสำหรับมัดสิ่งของต่างและในการใช้ประโยชน์ในเรื่องของการมัดนั้นมักจะใช้ เมื่อสดๆมากกว่าและไม่นิยมเก็บไว้ใช้เมื่อแห้งเหมือนกับไผ่ ชนิดอื่นๆเพราะเป็นไผ่ที่ไม่ค่อยเหนียว เหตุผลที่เรียกว่า “ซ้ง กอ เจี๋ย” เพราะว่าไผ่ไร้นั้นส่วนใหญ่นั้นม้งนิยมนำมาทำเป็นด้ามมีดจึงมีการทับศัพท์ไปตรงๆว่า “ซ้ง กอ เจี๋ย” ซึ่งแปลว่า“ไผ่ด้ามมีด”

2. ไผ่บง (ซ้ง ร้า ต้า) ) เป็นไผ่ที่ขึ้นตามพื้นที่ ที่มีความชื้นทั่วๆไป แต่ ส่วนมากแล้วมักจะพบขึ้นตามลำห้วยหรือในหุบเขาที่มีความชื้นมากๆ นิยมนำมาผ่าเป็นตอกเก็บไว้สำหรับมัดข้าว ฟางข้าว กระสอบ และทำลูกธนูหน้าไม่ ลักษณะของลำต้นที่นำมาใช้นั้นจะเป็นต้นหนุ่มที่ยังไม่มีใบเพราะจะผ่าง่าย เหนียวและเก็บไว้ใช้ได้นานแต่ก็มีบางคนนำต้นที่แก่มาใช้เป็นด้ามจอบเหมือนกัน

3. ไผ่เหี้ยะ (ซ้ง ปุ้ จือ จง) เป็น ไผ่ที่ขึ้นตามพื้นที่ที่เป็นหุบเขาและมีความชื่นสูงลักษณะข้อปล้องยาวบางและ ไม่ใหญ่เหมาะสำหรับทำแก้วขนาดเล็กชนเผ่าม้งนั้นนิยมตัดมาทำเป็นแก้วใน พิธีกรรมต่างๆเช่นพิธีแต่งงาน พิธีงานศพ ของสมัยก่อนและปัจจุบัน แต่ก็มีบางหมู่บ้านที่อยู่ในตัวเมืองที่เลิกใช้เพราะหาวัสดุได้ยาก

4. ไผ่ซาง (ซ้ง ดา) ) เป็น ไผ่ที่ขึ้นตามพื้นที่ทั่วๆไป ตามพื้นที่ราบและภูเขาจะพบมากที่สุดในพื้นที่ๆมีการตัดไม้ทำลายป่าเพราะเป็น พืชเบิกนำ ส่วนใหญ่แล้วจะมีการนำมาใช้ประโยชน์เหมือนๆกับชนเผ่าอื่นคือนำมาสร้างบ้าน ตัดเป็นท่อนๆแล้วผ่าเป็นไม้ฝา สร้างบ้านตามแบบฉบับและรูปทรงบ้าน ใช้แทนไม้แทบทุกอย่าง

5. ไผ่ตง (ซ้ง ตั๋ว จือ) ) เป็น ไผ่ที่ขึ้นตามพื้นที่สูงและมีความชื้นสูงมักจะพบแถบๆลำห้วย ในหุบเขาสูง มีหน่อที่ใหญ่และหวาน ลำต้นใหญ่ข้อปล้องใหญ่และยาว เหนียวมาก ถ้าเอามาทำเป็นไม้ฟากมอดจะชอบกินมากเพราะเป็นไผ่ที่หวานส่วนใหญ่ ชนเผ่าม้งจะนำมาผ่าเป็นตอกไว้สำหรับทำเครื่องจัดสานต่าง อาทิ เช่น กระดง ก๋วย เสื่อ เป็นต้น ถ้าพื้นที่ ไหนหายากก็จะใช้ไผ่ซางหรือไผ่อื่นๆแทนแต่ในเรื่องของความทนนั้นก็ตามคุณสมบัติของไผ่ชนิดนั้นๆ

6. ซ้ง เต็ง เป็นไผ่ที่ขึ้นตามหุบเขาในเขตพื้นที่สูงที่มีความชื้นสูงเท่านั้น จะมีข้อปล้องที่ยาวขนาดลำไม่ใหญ่มากนักเปลือกบางคล้ายๆกับ “ซ้ง ปุ้ จือ จง” ต่างจาก“ซ้ง ปุ้ จือ จง” ที่ข้อ และ“ซ้ง ปุ้ จือ จง” จะมีขนมากเมื่อต้นอ่อน แต่ ซ้ง เต็ง ไม่มีขน ชนเผ่าม้งนิยมนำมาทำเป็นเครื่องดนตรี เช่น ครุย แครน เป็นต้น

ขอขอบคุณข้อมุลและรูปภาพจากhttp://www.hilltribe.org/autopage/show_page.php?h=39&s_id=52&d_id=49