ทำไมเรียนกล่าวบทพิธีต่างๆมันยากนักยากหนา?

รูปแบบภาษาที่ใช้ในวงการต่างๆในภาษาม้งม้งเรามีภาษาที่ใช้ในลักษณะต่างกันขึ้นอยู่กับผู้รับสาร และจุดประสงค์ของผู้ส่งสาร

หมออัวเน้งสื่อสารกับผู้อยู่เบื้องบนสื่อสารด้วยภาษาที่เราคนทั่วไปฟังไม่ได้ความ ผู้เป่าแคนตีกลองในงานศพถือเป็นรูปแบบหนึ่งของการสื่อสารกับศพ เราคนธรรมดาไม่รู้เหมือนกันว่าเค้าให้คำแนะนำอะไรบ้างกับศพเพื่อจะได้ไปเจอปู่ย่าตาายของตนผูประกอบพิธีการต่างๆใช้ภาษาที่พวกเราไม่คุ้นหูกันเอาเสียเลยด้วยสาเหตุอะไรกันหรือ ที่ฟังแล้วไม่เข้าใจอะไร อาจเป็นเพราะสาเหตุที่ว่าภาษาที่ใช้สือสารนั้นมีความยากอยู่ในตัวของมันเหรอ หรือด้วยเหตุประการใค บางคนตั้งใจเรียนคำกล่าวของพิธีต่างๆอย่างมีวามตั้งใจ แต่สุดท้ายก็ลืม จึงมีน้อยคนนักที่สามารถทำพิธีต่างๆเหล่านี้ได้
หากจะให้ดิฉันตอบคำถามตัวเองอ่ะนะ คงตอบว่า เพราะความยาก ความไม่คุ้นเคยของคำที่ใช้เหล่านั้น จึงทำให้กระบวนการเรียนรู้นั้นไม่ราบรื่น...แต่พอได้มาอ่านตำนนานของม้งเรื่องนี้แล้ว สามารถทำให้ดิฉันเกิดความพอใจในความสงสัยได้ดีเลยทีเดียว...จะลองแปลคราวๆให้ฟังนะ
แต่ก่อนนั้น ผู้คนหรือม้ง(ม้งแปลว่าคนได้เช่นกันในนัยหนึ่ง)ในโลกนี้ไม่มีภัยไข้เจ็บมาเยือนม้งเลย แต่ว่าครั้งหนึ่งพวกเขาได้ทำบางอย่างผิด แล้วเกิดอันตรสยต่อตัวเองณ ขระนั้นพวกเขาไม่สามารถที่จะรักษาเยี่ยวยาตัวเองให้พ้นจากโรคภัยอันตรายนี้ได้เลย จึงมีสองพี่น้อง-พี่ชายและน้องชายไปร่ำเรียนความรู้อาถาอาคามจากเหย่อเซ๊าเอาหล่ะ...ทีนี้เหย่อเซ๊า(Saub)ได้มอบหีบ๔หีบให้กับสองพี่น้องนี้ โดยหีบแต่ละกล่องต่างๆเหล่านี้เป็นหีบที่เก็บคำต่างๆที่ใช้ในสถานการณ์หรือพิธีการต่างๆของมันเท่านั้นหีบกล่องที่๑ มีคำที่ใช้สื่อสารกันในวงการเพื่อความสนุกสนาน kwv txhiajเป็นตัวอย่างหนึ่งของคำของกลุ่มนี้ ที่หนุ่มสามใช้กันเวลากล่องที่๒ มีคำที่ใช้เพื่อจูงใจให้คนสองคนมาอยู่ด้วยกันอย่างมีความสุข คำที่ใช้ในการประกอบพิธีการแต่งงานอยู่ในกล่องนี้( zaj tshoob)กล่องที่๓ เป็นกลุ่มของคำที่ใช้เมื่อมีคนเสียชีวิต( txiv xaiv)กล่องที่ ๔ บรรจุคำที่ใช้รักษาคนให้พ้นทุกขืพ้นภัย นั่นคือภาษาอาคม(khawv koob)
ในขณะที่เหย่อเซ๊ากำลังมอบหีบต่างเหล่านี้ให้กับเขาทั้งสองนั้น ท่านได้เตือนสองพี่น้องคู่นี้ว่า"จงอย่าเปิดหีบต่างเหล่านี้ในระหว่างทาง หากเมื่อไหร่ก็ตามที่ท่านถึงบ้านเมือ่นั้นเจ้าจะสามาถรรับรู้ได้ว่าคนไหนเป็นคนดีควรที่จะถ่ายทอดความรู้ให้" แต่แล้วในระหว่างทางด้วยความบังเอิญ มีเพื่อนบ้านคนหนึ่งที่เข้ามาทักว่าเอาอะไรมา แล้วรีบหยิบหีบกล่องหนึ่งไปเปิด คำต่างที่บรรจุอยู่ข้างในกล่องนี้ก็โดดกระจายกันออกมาทั่วทุกหนแห่ง จนทั้งคนไกล้คนไกลรู้กันหมดว่ามีคำต่างๆอะไรบ้างอยู่ในกล่องนั้น

กล่องที่ถูกเปิดนี้คือกล่องที่๑ ซึ่งมีคำในกลุ่มของคำที่ใช้เพื่อความสนุกสนาน ด้วยเหตุที่คำในกล่องนี้ถูกเปิดนี่เอง จึงทำให้เด็ก ผู้ใหญ่ คนชราก็สามารถเรียนรู้และรู้ และเข้าใจคำเหล่านี้อย่างง่ายดาย ส่วนในส่วนของคำที่ใช้ในการทำพิธีการแต่งงาน งานศพ และคาถาอาคมยังคงถูกเก็บไว้ในหีบอยู่จนถึงทุกวันนี้ เราจึงยากที่จะเรียนรู้มันอย่างง่ายดายเหมือนกล่องแรก (หีบทั้งสามเป็นหีบที่ใช้ดูแลผู้คนซึ่งต่างจากหีบแรกนะ..ว่ามั้ย)
จะว่าแล้วน่ะ...แม้กระทั่งtxiv xaivในสมัยนี้ก็ยังยากสำหรับม้งในปัจจุบันที่จะเรียนรู้เลย...ตัวตัวอย่างเช่นดิฉันเอง...ฝึกแล้วฝึกอีกก็แค่ได้หน้าลืมหล้ง แถมเสียงขึ้นลงตรงไหนก็ไม่รู้ ..เลยสงสัยอยู่เหมือนกันว่า ต้องมีคนได้จับคำในหีบนี้เข้าใส่กล่องหีบของมันแล้วมั้งถึงยากเย็ยหนักหนาอะไรอย่างนี้...หรือเป็นเพราะความไม่ใฝ่เรียนรู้หรือพยายามของเราเอง

เรื่องเล่าแปลมาจาก Khoua Ker Xiong, as told to McNamer 1986: 83
Ua tsaug ntau ntau nas.

Rainrai 24-ธันวาคม-08